دست ورزی یا رشد مهارت های دستی کودکان و انجام حرکات ظریف یکی از ویژگی هایی است که در انسان نمود بیشتری پیدا کرده است. وجود بخش وسیعی از قشر مغز برای حرکات دست و نیز انگشت شست در انسان بر خلاف حیوانات انجام کارهای پیچیده را ممکن ساخته است.
در طی این مقاله به تمرینات و بازی های تقویت کننده دست ورزی در کودکان می پردازیم. و روش هایی را جهت کار در منزل برای والدین پیشنهاد خواهیم کرد.
رشد مهارت های دستی:
دست عضوی بسیار مهم در عملکرد انسان محسوب می شود. دست دو عملکرد مهم دارد. یکی عملکرد اجرایی که به وسیله ی آن فعالیت های روزمره ی زندگی مثل غذا خوردن و یا نوشتن را انجام می دهیم. دیگری عملکرد درکی که به جستجو و کسب اطلاعات حسی از محیط می پردازیم.
از بدو تولد مهارت دست ورزی نیز هماهنگ با سایر حیطه های رشدی، رشد می کند. در ابتدا حرکات کودک به صورت بی هدف هستند . به تدریح و با بزرگ شدن کودک و پیشرفت مهارت های حرکتی او طبق روال عادی رشد ، عملکرد های پیشرفته دست حاصل خواهند شد.
رشد مهارت های حرکتی ظریف در پسران دیرتر از دختران اتفاق می افتد. هم چنین برای رشد مهارت های دستی عوامل فرهنگی موجود در هرجامعه دخیل است. مثلا کودکان ژاپنی با چوب غذا می خورند و کودکان در برخی کشورها با دست غذا می خورند. این عامل باعث رشد زودتر مهارت های دستی در کودکان ژاپنی می شود.
عوامل مهم در عملکرد دست:
وضعیت ظاهری :
یکی از از عوامل مهم درعملکرد دست ، وضعیت ظاهری و استخوان بندی دست می باشد. وجود هر گونه نقص در اجزای دست و یا کم بودن یا زیاد بودن تعداد انگشتان بر عملکرد دست تاثیر می گذارد.
انگشت شست به دلیل تقابل با دیگر انگشتان ، امکان انجام مهارت های پیشرفته را ممکن می کند. وجود نقص در انگشت شست تاثیر بسیار منفی در مهارت های دستی خواهد گذاشت.
قدرت عضلات دست:
قدرت کودکان در طی کودکی و سپس نوجوانی به تدریج افزایش می یابد که باعث بازی با اشیای سنگین تر را فراهم می کند. کودکی که عضلات دست او ضعیف است ، قدرت تحمل او هنگام نوشتن و قیچی کردن که مستلزم صرف زمان است کم خواهد بود.
تون عضلانی :
تون عضلانی غیر طبیعی باعث کاهش ثبات مفاصل دست خواهد شد. که به دنبال آن کاهش سرعت عملکرد دست را شاهد خواهیم بود.
برای تعدیل تون عضلات ، در کودکانی که تون عضلانی بالا و یا تون عضلانی پایین دارند استفاده از تکنیک ساده و موثر تحمل وزن برروی دستها توصیه می شود.
اجزای مهارت های دستی:
دستیابی :
دستیابی یعنی حرکات دادن دست به سمت هدف مشخص به شکل مناسب. برای دستیابی به یک شی علاوه بر کارایی حرکات ظریف دست ، باید عملکرد مفاصل شانه و آرنج و مچ دست به صورت مناسب باشند.
مهارت گرفتن شی :
مهارت گرفتن شی بر اساس نوع شی، انواع مختلفی دارد. در ابتدا گرفتن هایی که به صورت درشت هستند مثل گرفتن لیوان شکل می گیرند. سپس گرفتن هایی که نیازمند حرکات ظریف هستند مثل گرفتن سوزن یا بستن دکمه شکل می گیرند.
مهارت حمل کردن شی :
برای مهارت حمل کردن شی، انقباض همزمان عضلات مچ دست و آرنج و شانه ضروری است.
مهارت رها کردن:
در ابتدا کودک نمی تواند شی را به صورت ارادی رها کند . برای گرفتن شی ، باید به زور آن را از دست کودک در آوریم. به تدریج و با کنترل ماهیچه ها ، کودک رها کردن ارادی اشیا را به دست می آورد.
مهارت دستکاری درون دست :
مهارت دستکاری ، مهارت پیچیده برای دست ورزی می باشد . برای انجام آن ، حرکات منظم انگشت شست و تقابل آن با دیگر انگشتان ضروری است. برای مثال برداشتن یک نخود توسط شست و انگشت اشاره و جابه جایی آن داخل کف دست.
مهارت های دو دستی :
نقطه ی شروع مهارت های دو دستی در نوزادان ، نگه داشتن یک شی در دو دست خود و زدن آن ها به هم دیگر است. به تدریج و با درگیر شدن کودک در فعالیت های مختلف ، مهارت های دو دستی او نیز پیشرفت خواهد کرد.
درمان مشکلات دست ورزی کودکان:
تمرینات درمانی برای تقویت مهارت دستیابی :
- زدن دست به اسباب بازی هایی که آویزان شده است. مثل جغجغه یا بادکنک
- قرار دادن یک اسباب بازی داخل یک سبد یا بشقاب
- گرفتن اسباب بازی در جهات مختلف
- بردن توپ به سمت عقب و رها کردن
- قرار دادن حلقه ی هوش درون میله ی خود در پهلو
تمرینات درمانی برای تقویت مهارت گرفتن :
- گرفتن توپ کروی
- گرفتن سکه
- گرفتن مداد بین انگشتان
- گلوله کردن خمیر بین انگشتان
- نگه داشتن لوبیا در کف دست از طریق گود کردن دست
تمرینات درمانی برای تقویت حمل شی :
- حلقه ها ی هوش را در یک سمت و میله ی آن را در سمت دیگر کودک قرار دهید. از کودک بخواهید حلقه ها را برداشته و با چرخش تنه ی خود آن ها را در جای خود قرار دهد.
- حلقه ها را زمین ریخته و میله آن را روی یک ارتفاع قرار دهید.از کودک بخواهید حلقه ها را در جای مخصوص خود قرار دهد.
در این تمرین ها می توانید به جای حلقه ی هوش از سطل و توپ و یا هر اسباب بازی مناسب دیگر استفاده کنید.
هدف این تمرینات باز و بسته شدن مفصل آرنج و حرکات مفصل شانه است.
تمرینات درمانی برای تقویت رها کردن ارادی :
- رها کردن شی به داخل سطل یا ظرف
- رها کردن شی در دو سمت بدن
- پرناب کردن توپ به سمت هدف مشخص
- پرتاب کردن هواپیمای کاغذی
تمرینات درمانی برای تقویت مهارت دستکاری شی :
- شکلات را در کف دست کودک قرار دهید . از او بخواهید با حرکت دادن شکلات در طول کف دست آن را در دهان خود بگذارد.
- چند سکه را در دست کودک قرار دهید از او بخواهید آن ها را یکی یکی داخل قلک بیاندازد.
- مچاله کردن کاغذ
- ورق زدن صفحات کتاب
- بازی نخ و مهره
تمرینات درمانی برای تقویت مهارت های دو دستی :
- کف زدن
- قیچی کردن
- بستن دکمه
- پرتاب کردن و گرفتن توپ با دو دست
- ریختن آب از یک ظرف به ظرف دیگر
برای تماشای فیلم های آموزش کاردرمانی ما را در اینستاگرام دنبال کنید.
| چکیده |
|---|
| انسان تنها موجودی است که توانایی انجام حرکات ظریف را داراست. در طول رشد کودک الگوهای حرکتی ضروری برای انجام مهارت های حرکتی به تدریج شکل می گیرند. در کودکانی که برای انجام حرکات ظریف مشکل دارند باید با ارائه فعالیت های هدفمند موانع موجود رفع گردد. |
