نوروفیدبک چیست؟

نوروفیدبک چیست و چگونه کار می کند؟

نوروفیدبک چیست؟

تاثیر نوروفیدبک در کودکان و بزرگسالان چه قدر است و آیا نوروفیدبک تاثیر دارد؟

آیا نوروفیدبک عوارض جانبی دارد؟

این ها سوالاتی هستند که در درمان نوروفیدبک پرسیده می شوند.

در طی این مقاله به این سوالات پاسخ خواهیم داد و نوروفیدبک را به زبان ساده به ویژه در کودکان بررسی خواهیم کرد.

نوروفیدبک چیست؟

نورفیدبک یک تکنولوژی جدید است. ابتدا در آمریکا مورد استفاده قرار گرفت و بعد به سایر کشورها گسترش یافت.

در نوروفیدبک اطلاعات عصبی مغز به فرد مبتلا به اختلال خاص، بازخورد (فیدبک) داده می شود و تلاش می شود تا فرد بیاموزد کارکرد مغزی خود را اصلاح نمایید.

مغز انسان مانند قلب از خودش جریان الکتریکی منتشر می کند. اگر این امواج مغزی از آستانه طبیعی خود کمتر یا بیشتر باشند، برای فرد مشکلاتی را ایجاد می کنند و با اختلالات ذهنی و روانی ارتباط دارند.

یعنی در اختلالاتی مثل بیش فعالی و کم توجهی، افسردگی، اختلالات اضطرابی این امواج مغزی در محدوده نرمال خود قرار ندارند.

ما در حالت عادی قادر به کنترل و تغییر امواج مغز خود نیستیم؛ زیرا نسبت به این امواج آگاهی نداریم. در نوروفیدبک این امواج به فرد نشان داده می شوند و از او خواسته می شود تلاش کند امواج مغزی خود را در محدوده ی نرمال نگه دارد.

گزارشی که نوروفیدبک نشان می دهد؛ مانند امواج مغزی (EEG) است. از نوروفیدبک می توان برای ارزیابی و نیز درمان استفاده کرد.

اساس درمان در نوروفیدبک بر روی علم روانشناسی و نیز علوم اعصاب استوار است. یعنی نیاز است که درمانگر ساختارهایی مغزی را به درستی بشناسد تا بتواند الکترودها را به صورت مناسب بر روی سر قرار  دهد. هم چنین از شرطی سازی عامل که یکی از مباحث روانشناسی است؛ مطلع باشد.

نحوه درمان با نوروفیدبک:

در درمان نوروفیدبک از امواج مغزی و بازخورد آن به بیمار استفاده می شود. الکترودهایی به مناطق مختلف سر و گوش ها وصل می شود. این الکترودها که به صورت حسگرهایی هستند فعالیت الکتریکی صدها نورون را ثبت می کنند. سپس این امواج مغزی را دریافت و به رایانه ارسال می کنند. رایانه این امواج را پردازش می کند و به شکل هایی از امواج و تصاویر به درمانگر و بیمار نشان می دهد.

در بیشتر مواقع دو عدد مانیتور وجود دارد. یکی برای درمانگر و دیگری برای بیمار. در مانیتور درمانگر آستانه امواج مغزی نشان داده می شود. درمانگر بر اساس نوع مشکل فرد، پروتکل درمانی مناسب را تنظیم می کند. یعنی امواج مغزی را در آستانه نرمال خود که در فرد سالم وجود دارد، تنظیم می کند.

اینکه چه امواجی کاهش و چه امواجی افزایش یابند بستگی به مشکل هر فرد دارد و درمانگر با استفاده از پروتکل های درمانی آن ها را تنظیم می کند. محل الکترودها بر روی سر می تواند در پروتکل های درمانی مختلف تغییر کند.

در مانیتور مربوط به فرد بیمار، امواج مغزی به صورت یک فیلم یا یک بازی کامپیوتری نمایش داده می شود. از بیمار خواسته می شود به تصاویر یا فیلم نگاه کند و با مشاهده آن ها امواج مغزی خود را در حالت مناسب نگه دارد.

مثلا هنگامی که آستانه ی امواج مغزی در حد نرمال قرار می گیرند فیلم به نمایش در می آید یا او در بازی کامپیوتری برنده می شود. این ها پاداش ها یا فیدبک هایی است که فرد بیمار هنگامی که آستانه ی مغزی خود را در حد نرمال نگه می دارد دریافت می کند.  

در ابتدا و طی جلسات ابتدایی این تغییرات به صورت تصادفی است. به تدریج و با سپری شدن تعدادی از جلسات درمانی، مغز یاد می گیرد چگونه به تولید بیشتر امواجی بپردازد که منجر به عملکرد بهتر می شود. یعنی به تدریج بیمار یاد می گیرد چگونه آستانه ی مغزی خود را در حد نرمال نگه دارد.

بعد از اتمام جلسات درمانی انتظار می رود بیمار بدون نوروفیدبک هم آستانه ی امواج مغزی را در حد نرمال نگه دارد و اختلالی که داشته است؛ بهبود یابد.

توجه داشته باشید که انجام بازی و نیز به جلو رفتن فیلم هنگامی رخ می دهد که امواج مغزی در آستانه ی طبیعی خود قرار گیرند و بیمار از دستان خود به هیچ وجه استفاده نمی کند. یعنی تمام تغییرات با استفاده مغز صورت می گیرد.

همان طور که بیان گردید؛ رویکرد درمانی نوروفیدبک بر اساس درمان های رفتاری و نیز بر اساس شرطی سازی عامل انجم می گیرد. یعنی فرد پس از رفتار مناسب پاداش (نمایش فیلم مورد علاقه یا برنده شدن در بازی کامپیوتری) خود را دریافت می کند.

نوروفیدبک چگونه تاثیر می کند؟

نوروفیدبک باعث ایجاد راه های عصبی جدید بین سلول های عصبی (نورون) ها شده و با شکل گیری مسیرهای عصبی جدید به کارکرد بهتر مغز کمک می کند. (خاصیت نوروپلاستی سیتی مغز)

 

طول و تعداد جلسات نوروفیدبک:

هر جلسه درمان نوروفیدبک معمولا ۴۰ دقیقه به طول می انجامد. تعداد جلسات هم به نوع مشکل فرد بستگی دارد و به طور معمول ۲۰ الی ۵۰ جلسه طول می کشد.

 

استفاده از نوروفیدبک در کنار سایر درمان ها:

درمان نوروفیدبک را می توان در کنار سایر درمان ها مانند دارو درمانی، کاردرمانی ذهنی و … به کار برد. در واقع درمانگران نوروفیدبک، معتقد هستند که اگر نوروفیدبک در کنار سایر درمان ها استفاده شود؛ تاثیر زیادی خواهد داشت.

برای تماشای فیلم های آموزش کاردرمانی ما را در اینستاگرام دنبال کنید.

عوارض نوروفیدبک:

تا کنون هیچ اثر مضری از نوروفیدبک در درمان کودکان و بزرگسالان گزارش نشده است.  

 

انواع اختلالات مورد استفاده با نوروفیدبک:

امروزه از نوروفیدبک در انواع اختلالات روانپزشکی و روانشناسی کودکان و بزرگسالان استفاده می شود. در ادامه این موارد را بررسی می کنیم.

نوروفیدبک در کودکان:

امروزه از نوروفیدبک در اختلات کودکان به صورت وسیع استفاده می گردد. نوروفیدبک در کودکان بیشتر در اختلالات روانپزشکی و روانشناسی استفاده می گردد. ولی استفاده از آن در برخی کودکان با مشکلات حرکتی نیز مانند کودکان فلج مغزی نیز دیده شده است.

نوروفیدبک در کودکان بیش فعال و کم توجه (ADHD) :

کودکان بیش فعال و کم توجه، کودکانی هستند که بیشترین استفاده از نوروفیدبک بر روی آن ها انجام می گیرد. در واقع سطح اثر بخشی نوروفیدبک بر روی کودکان بیش فعال و کم توجه بالا گزارش شده است. پروتکل های درمانی مشخص و تعین شده ای برای آن ها تهیه شده و کاربرد داشته است.

در کودکان بیش فعال شدید که توانایی نشستن و توجه را به مدت طولانی ندارند؛ می توان ابتدا از درمان هایی مانند کاردرمانی استفاده کرد و بعد از بهبود نسبی علایم، از نوروفیدبک نیز بهره برد.

نوروفیدبک برای کودکان اوتیسم:

کودکان اوتیسم به صورت یک طیف اختلال هستند، یعنی می توانند شدید، متوسط یا خفیف باشند.

عملا نوروفیدبک برای کودکی که نمی تواند برای مدتی بر روی صندلی نشسته و توجه کافی را داشته باشد غیر قابل استفاده است.

بنابراین برای طیف خفیف اوتیسم می توان از نوروفیدبک بهره برد ولی برای طیف شدید اوتیسم که بی قراری شدید داشته و نیز نمی تواند توجه کافی را داشته باشد، نمی توان از نوروفیدبک استفاده کرد. سطح اثر بخشی نوروفیدبک برای کودکان اوتیسم متوسط گزارش شده است.

نوروفیدبک در کودکان دارای اختلالات یادگیری:

کودکان با اختلالات یادگیری دارای هوش طبیعی هستند و فقط در یادگیری مطالب درسی مشکل دارند. بنابراین از این کودکان می توان انتظار داشت که به صورت مناسب و برای مدتی مثلا نیم ساعته بر روی صندلی نشسته و توجه کافی را به صفحه مانیتور داشته باشند.

بنابراین می توان از نوروفیدبک در درمان کودکان با اختلالات یادگیری بهره برد و از پروتکل های درمانی مخصوص این کودکان استفاده کرد. سطح اثر بخشی نوروفیدبک برای کودکان با اختلالات یادگیری متوسط گزارش شده است.

نوروفیدبک در بزرگسالان

هم چنین از نوروفیدبک در انواع اختلالات روانپزشکی و روانشناسی بزرگسالان نیز استفاده می شود. مانند انواع اختلالات افسردگی، اعتیاد، اضطراب، میگرن، اختلالات وسواسی و … که در برخی از آن ها اثر بخشی مناسب و در برخی دیگر اثر بخشی ضعیفی گزارش شده است.

 

آیا نوروفیدبک تاثیر دارد؟

طبق تحقیقاتی که در مورد تاثیر نوروفیدبک صورت گرفته، نتایج مختلفی گزارش شده است. برخی از تحقیقات اثر مثبت آن را گزارش کرده اند و در برخی تحقیقات اثر مثبتی از آن گزارش نشده است.

بنابراین برخی از درمانگران اعتقاد به نورفیدبک ندارند و استفاده از آن را کلاهبرداری و بی تاثیر می دانند. ولی برخی از درمانگران و در برخی کشورها از آن به عنوان خط اول درمان استفاده می کنند.

هم چنین طبق صحبت های افراد و والدین کودکانی که از نوروفیدبک استفاده کرده اند؛ برخی از بیماران از نورفیدبک نتیجه گرفته اند و از آن راضی هستند ولی برخی از بیماران از آن راضی نیستند.

موضوع مهمی که می توان به صورت صد در صد بیان کرد این است که استفاده از نوروفیدبک برای همه افراد و کودکان مناسب نیست. مثلا استفاده از نوروفیدبک در برخی کودکان سخت است چون بایستی کودک بتواند مدتی را بر روی صندلی نشسته و توجه لازم را داشته باشد. بنابراین عملا استفاده از نورفیدبک در برخی کودکان مانند کودکان طیف اوتیسم شدید غیر ممکن است و تاثیری در روند بهبود آن ها نخواهد داشت.

بنابراین در مورد تاثیر نوروفیدبک می توان گفت که با توجه به نوع اختلال و شرایط کودک می توان از نوروفیدبک استفاده کرد. البته نباید فقط به درمان نوروفیدبک اکتفا کرد بلکه باید در کنار نوروفیدبک از سایر درمان ها مثل دارو درمانی و کاردرمانی نیز بهره برد.

امیدوارم این مقاله برای شما مفید بوده باشد. آرزو سلامتی برای کودک دلبند شما.