تماس چشمی در کودکان اوتیسم، یک رفتار ارتباطی مهم غیرکلامی است. با این حال، برقراری تماس چشمی با دیگران می تواند برای برخی از افراد مبتلا به اوتیسم بسیار چالش برانگیز باشد.
اگر شما کودک اوتیسمی دارید که ارتباط چشمی در او ضعیف است در اینجا به شما کمک خواهیم کرد تا بتوانید با استفاده از تکنیک های کاربردی، تماس چشمی او را بهبود دهید. تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
اهمیت تماس چشمی در ارتباط کودکان:
برقراری تماس چشمی پایه و اساس رشد ارتباط و گفتار و زبان کودکان محسوب می شود. نوزادان علاقه ی زیادی به صورت افراد دارند. آن ها با نگاه کردن به چهره افراد احساسات، حالات صورت و منظور آن ها را از گفتگو درک می کنند.
درک و استفاده از تماس چشمی ارتباطات را موثرتر خواهد نمود. عدم برقراری تماس چشمی می تواند به صورت بی توجهی، عدم همدلی، کمبود علاقه و بی ادبی در نظر گرفته شود.
پیشنهاد مطالعه: چهره کودکان اوتیسم چگونه است؟
علت تماس چشمی ضعیف در کودکان اوتیسم:
حقیقت این است که بین کودکان مبتلا به ASD و مشکل در برقراری تماس چشمی همبستگی قوی وجود دارد، اما هنوز علت آن به طور کامل شناخته نشده است.
تحقیقات اخیر نشان داده است که ناحیه ای در مغز به نام قشر جداری پشتی برای کودکان اوتیستیک به صورت غیر طبیعی فعال می شود؛ این ناحیه از مغز مسئول ایجاد جاذبه طبیعی نوزادان به صورت است و به آنها کمک می کند تا به سمت چهره هایی که برایشان آشنا هستند برگردند. سیستم زیر قشری همچنین به افراد در درک احساسات کمک می کند. در نتیجه، این کودکان با دیگران و حتی با والدین خود نمی توانند ارتباط چشمی کوتاه یا طولانی برقرار کنند.
از سوی دیگر، برقراری تماس چشمی برای برخی از افراد مبتلا به اوتیسم بسیار استرس زا است. کتاب‌ها و مقالات زیادی توسط بزرگسالان مبتلا به اوتیسم نوشته شده است که استرس وحشتناکی را در هنگامی که والدین و معلمان آنها را مجبور به برقراری تماس چشمی در طول مکالمه می کردند؛ توصیف می کنند. در بسیاری از موارد، آنها توصیف می کنند که به دلیل این اصرار حواسشان پرت می شود و نمی توانند روی گفتگو تمرکز کنند.
ما همچنین از این افراد شگفت انگیز آموخته‌ایم که – وقتی دیگران به آنها آزادی عمل می‌دهند تا به شیوه‌ای راحت‌تر (بدون تماس چشمی) ارتباط برقرار کنند – آنها می‌توانند به خوبی در مکالمات شرکت کرده و در مدرسه و کار تعاملات اجتماعی مناسبی داشته باشند.
علاوه بر این ها، کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است نشانه های اجتماعی را از چشم یک فرد درک نکنند. آنها ممکن است نتوانند درک کنند که تماشای چشم یک فرد نیز ممکن است اطلاعاتی را ارائه دهد.
هم چنین، تماس چشمی در کودکان اوتیسم، می تواند از نظر تجربه حسی بسیار شدید و طاقت فرسا باشد. آنها ممکن است احساس فشار و استرس کنند و از تمرین اجتناب کنند.
بنابراین به طور کلی، در مورد کودکان مبتلا به اوتیسم:
- انگیزه اجتماعی برای برقراری تماس چشمی ندارند.
- تمرکز بر روی زبان گفتاری و چشمان شخص دیگر دشوار است.
- ممکن است اطلاعاتی را که می توان از نگاه کردن به چشم ها به دست آورد، درک نکنند.
- ممکن است تحت تأثیر تجربه حسی شدید قرار گیرند.
آیا در کودکان اوتیسم می توان ارتباط چشمی را بهبود بخشید ؟
بهبود ارتباط چشمی در کودکان اوتیسم ممکن است کاری غیرممکن به نظر برسد. ولی مانند هر مهارتی، می توان آن را تقویت و بهبود بخشید.
به نظر می رسد که با افزایش راحتی و شایستگی در موقعیت های اجتماعی، بسیاری از افراد اوتیسم در برقراری تماس چشمی ماهرتر می شوند. کودکان اوتیسمی می توانند با تمرین منظم و اجرای استراتژی ها و فناوری صحیح، تماس چشمی را بهبود بخشند. با تمرین منظم، می توان تغییراتی در رفتار فرزندتان ایجاد کرد.
راهکارهای بهبود تماس چشمی در کودکان اوتیسم:
در اینجا چندین تکنیک ساده را بیان کرده ایم که می توانید با استفاده از آن تماس چشمی کودک اوتیسم خود را بهبود دهید. توجه داشته باشید که هرگز کودک را مجبور نکنید به زور به صورت شما نگاه کند. یک تغییر در چهره توجه بیشتری را جلب می کند تا عصبانی شدن و داد زدن. با تغییر در چهره می توانید کودک را تشویق کنید تا به صورت شما نگاه کند.
- یک کلاه با رنگ های روشن یا جالب، یا یک روسری رنگارنگ بپوشید.
- عینک های غیر معمولی ( بزرگ، رنگی، خنده دار یا حتی عینک آفتابی) بپوشید.
- ماسک های صورت عجیب و جذاب بزنید.
- در حالی که با هم به آینه نگاه می کنید، چهره ها یا صداهای خنده دار ایجاد کنید.
- سعی کنید همواره مقابل وی قرار بگیرید.
- اگر لازم است روی زمین دراز بکشید یا بنشینید تا هم قد و قواره کودک شوید.
- بخندید و لبخند بزنید و شکلک در آورید.
- صداهای عجیب و جذاب از خود درآورید.
- از نقاشی روی صورت استفاده کنید و صورت خود را مانند دلغک ها رنگ آمیزی کنید تا توجه کودک به سمت شما جلب شود.
- شرطی کردن کودک: از کودک بخواهید به چشمان شما نگاه کند و بعد از نگاه کردن به شما به او پاداش دهید.
- بر روی صورت کودک رنگ بزنید و از او بخواهید آن را در جلوی آیینه پاک کند.
- ساکت بمانید و در صورت کودک فوت کنید.
- از درون لوله ای که با کاغذ درست کرده اید به شکل بازی گونه ای به چشمان همدیگر نگاه کنید.
- با اغراق صحبت کرده و احساسات خود را به صورت هیجانی و جذابی بروز دهید تا توجه کودک به چشمان شما جلب شود.
- حلقه های چشمی را روی پیشانی خود ببندید.
- استیکرهای رنگی و جذاب را وسط ابروهای خود بچسبانید.
- نور را به چشمان عروسک یا فرد دیگری بتابانید و از او بخواهید تا زمانی که نور چراغ قوه روشن است، به چشمان او نگاه کند و به تدریج زمان نگاه کردن را افزایش دهید.
- هر زمان که فرزندتان به شما نگاه کرد، از او تجلیل کنید! به آنها بگویید که چقدر از نگاه آنها قدردانی می کنید.
- درباره موضوعات مورد علاقه فرزندتان صحبت کنید:
موارد و چیزهای خاصی که کودک شما دوست دارد در مورد آن ها صحبت کند را شناسایی کرده و در مورد آن موضاعات با کودکتان حرف یزنید.
- تماس چشمی را در طول وعده های غذایی تمرین کنید:
می توانید غذا را در سطح دید کودک و دید خود بلند کنید و صداهای جالبی از آمدن قطار یا هواپیما پخش کنید.
- داستان های اجتماعی و نقش آفرینی:
با استفاده از داستان های اجتماعی و بازی ایفای نقش، نحوه رفتار در موقعیت یا مکان های خاص را با کودک تمرین کنید. این کار باعث می شود زمانی که کودک به آنجا برده می شود، درک کند که در آن موقعیت جدید چه کاری انجام دهد. بنابراین کودک در آن موقعیت راحت بوده و می تواند تماس چشمی مناسبی برقرار کند. به عنوان مثال، اگر کودک به سوپرمارکت برود، ممکن است به چشمان شما نگاه نکند و به شما بگوید که برای او آب نبات بخرید. اما کودک زمانی می تواند ارتباط چشمی مناسبی داشته باشد که کل وضعیت سوپرمارکت قبلاً برای او توضیح داده شود.
- راهبردهای یکپارچگی حسی:
کودکان مبتلا به اوتیسم نسبت به نور، صدا، بافت، بو، مزه، یا احساس حرکت بیش حس یا کم حس هستند. این کاردرمانگران هستند که یک رژیم حسی روزانه برای کودک طراحی می کنند. این طرح ممکن است شامل قرار دادن گوش بند در گوش کودک برای کاهش اختلالات صدا یا استفاده از یک جلیقه شنی، اقدامات درمانی مانند تاب خوردن، رایحه درمانی و یا ماساژ باشد. استراتژی های یکپارچگی حسی به طور مستقیم به حذف علائم اوتیسم کمک می کند که بر توانایی تماس چشمی کودک شما تأثیر می گذارد.
- در حین صحبت کردن با فرزندتان، حواس پرتی را کمتر کنید:
هنگام بازی با کودکتان باید فعالانه در بازی با او شرکت کنید زیرا به برقراری ارتباط چشمی بهتر کمک می کند و از پرت شدن حواس کودکتان جلوگیری می کند. از آنجایی که کودک شما ممکن است تحت تأثیر حس لامسه و بافت قرار گیرد، اشیاء زیادی را در اتاق خود نگه ندارید. این کار بیشتر حواس کودک شما را پرت می کند و از تماس چشمی او با شما جلوگیری می کند.
- پس از پرسیدن سوالات منتظر پاسخ باشید:
سعی کنید سوالات ساده ای از کودک خود بپرسید و واکنش کودک را مشاهده کنید. سوالاتی مانند «من کیستم» در مورد خود بپرسید و ببینید آیا فرزندتان به شما نگاه می کند یا به شما اشاره می کند. قبل از اینکه انتظار هر نوع حرکتی از کودک خود داشته باشید، مطمئن شوید که او زبان یا حرکات شما را می‌فهمد.
- قبل از پاسخ دادن به کودکتان مکث کند:
اگر کودکتان سؤالی می‌پرسد، قبل از پاسخ دادن به او مکث کنید. این ممکن است کافی باشد تا او به سمت شما نگاه کند تا ببیند آیا او را شنیده اید یا خیر. وقتی این کار را کرد، فوراً پاسخ دهید و او را به خاطر برقراری ارتباط چشمی تحسین کنید.
- مدت زمان تماس چشمی او را افزایش دهید:
از او بخواهید تماس چشمی با شما داشته باشد و قبل از دادن آنچه می خواهد به او چند لحظه صبر کنید. در طول این مکث، به او بگویید که چگونه ارتباط چشمی او شما را تشویق می کند که به درخواست هایش پاسخ دهید.
- روش ABA :
می توان با استفاده از رویکرد ABA تماس چشمی در کودکان اوتیسم را بهبود بخشید. در ادامه با چند تصویر این مطلب را توضیح می دهیم.
آیا باید تماس چشمی در کودکان اوتیسم را مجبور کنیم؟
آیا باید بر برقراری تماس چشمی کودک اوتیسم با کسانی که آن را ناراحت می کنند؛ اصرار کنیم؟ این موضوع به شرایط کودکتان بستگی دارد.
بنابراین برای ارزیابی نحوه برخورد با موضوع تماس چشمی، اولین کاری که می توانید انجام دهید این است که بررسی کنید که فرزندتان چگونه به این تمرین واکنش نشان می دهد.
در برخی موارد، این تمرین باعث بهبود توجه می شود. اگر مشاهده کردید که کودک شما می تواند با برقراری ارتباط چشمی بهتر توجه کند، او را به این کار مشغول کنید.
برقراری تماس چشمی به وضوح توجه بسیاری از کودکان مبتلا به اوتیسم را بهبود می‌بخشد. اگر متوجه شدید که کودکتان توجه نمی کند مگر اینکه تماس چشمی برقرار کند، تشویق به این مهارت ممکن است برای موفقیت و استقلال او در زندگی مهم باشد.
با این حال، در حین تمرین، همیشه باید مراقب راحتی کودک خود باشید. ممکن است در برخی کودکان اصرار به تماس چشمی مفید نباشد. ممکن است ارتباط چشمی برای کودکتان آنقدر استرس زا باشد که وقتی شما آن را درخواست می کنید کمتر توجه کند. در این مورد، شایسته است به دنبال راه های جایگزینی باشید تا کودکتان به دیگران نشان دهد که به آنها علاقه و توجه دارد. به این ترتیب، دیگران در جامعه می توانند درک کنند که عدم ارتباط چشمی لزوماً به این معنا نیست که فرد مبتلا به اوتیسم بی ادب یا بی تفاوت است.
راه های جایگزین برای تماس چشمی در کودکان اوتیسم:
در کودکانی که تماس چشمی برای آن ها استرس زا هست؛ اهمیت نشان دادن علاقه او را به روشی غیرکلامی توضیح دهید و سپس برخی از این گزینه ها را ارائه دهید:
- به کودکتان پیشنهاد دهید که با روبرو شدن کامل با فرد و قرار گرفتن در فاصله مکالمه، علاقه خود را نشان دهد.
- به کودکتان کمک کنید تا برخی از نظرات اجتماعی مناسب را یاد بگیرد تا بتواند توجه خود را نشان دهد. به عنوان مثال استفاده از نظرات کوتاه: “بله” یا “بسیار خوب” یا حتی “هوم-هم”. مهم است که به او کمک کنید بفهمد که این نظرات کوچک باید زمانی بیان شوند که طرف مقابل مکث می کند – نه زمانی که صحبت می کند. – شما دو نفر می توانید زمان بندی را با هم تمرین کنید.
- از کودکتان بخواهید صادقانه احساس خود را به طرف مقابل بگوید. ممکن است برای فرزندتان راحت‌تر باشد که به آن شخص بگوید: «می‌خواهم بدانید که حواسم به شما هست، حتی زمانی که به چشمان شما نگاه نمی‌کنم».
منابع:
