تمرینات کاردرمانی برای نشستن کودک ، یکی از مهم ترین نکاتی هست که بیشتر مورد تاکید کاردرمانگران قرار می گیرد. زیرا نشستن تا سن ۲ سالگی یک هدف درمانی بزرگ است. احتمال راه رفتن در کودکان مبتلا به فلج مغزی که تا دو سالگی نشستن را کسب می کنند ، بیشتر است.
یکی از سوالاتی که والدین در هنگام مراجعه به کلینیک های کاردرمانی بیشتر ، مورد پرسش قرار می دهند؛ این هست که کودک من کی می تواند با کاردرمانی ، نشستن مستقل را کسب کند؟ برای پاسخ به این سوال باید بیان کرد که شرایط هر کودک با کودک دیگر متفاوت است. در واقع با توجه به وسعت و محل ضایعه در مغز کودک و هم چنین میزان درگیری بدن او ، این زمان در کودکان مختلف متفاوت است.
در طی این مقاله اهمیت نشستن کودکان را شرح داده و دلایل دیر نشستن و این که چرا برای برخی از کودکان ، نشستن با بعضی وضعیت ها مشکل هست را مورد بررسی قرار خواهیم داد. و تمرینات کاردرمانی برای نشستن کودک را به صورت ساده و روان ، برای والدین گرامی جهت کار در منزل پیشنهاد خواهیم کرد.
اهمیت نشستن صحیح در کودک :
نشستن یک مرحله ی مهم در رشد حرکتی هر کودک است. کودکان در طی مراحل رشد ، بین ۶ الی ۸ ماهگی ، نشستن بدون حمایت را می آموزند .
نشستن روی زمین برای نوزادان کم سن و سال مهم است . این نوع نشستن عضلات همسترینگ و عضلات اطراف مفصل ران را تحت کشش قرار می دهد . در این حالت عضلات کمر ، شکم و ران به طور هماهنگ باهم کار می کنند . نشستن با پاهای باز شده و به خارج چرخیده ، فشار طبیعی را به عضلات ران وارد می کند و به شکل گیری حفره استخوانی لگن برای قرارگیری سر استخوان ران در آن ، کمک می کند.
هم چنین کودکی که به مدت طولانی می تواند بنشیند و با اشیا بازی کند و از تماشای تلویزیون لذت ببرد ؛ به طور طبیعی می تواند به کاوش محیط بپردازد و این عمل باعث رشد مهارت های شناختی و ادراکی او خواهد شد.
دلایل دیر نسشتن کودک :
برای برخی از کودکان نشستن بر روی صندلی از نشستن بر روی زمین آسان تر است. کودک برای نشستن خوب روی زمین نیازمند عضلات همسترینگ منعطف و نیز عضلات تنه قوی و هماهنگی این عضلات باهم است که در ادامه به ترتیب مورد بررسی قرار می گیرند.
برای تماشای فیلم های آموزش کاردرمانی ما را در اینستاگرام دنبال کنید.
کوتاهی عضله همسترینگ :
عضله همسترینگ یک عضله ی دو مفصلی هست که در پشت ران و زانو قرار دارد . در کودکانی که در نشستن مشکل دارند ، به ویژه کودکانی که نمی توانند با دراز کردن پاهایشان بنشینند این عضله کوتاه است . برای یاد گرفتن کشش این عضله و اصول کشش آن فیلم آموزشی زیر را تماشا فرمائید.
ضعف عضلات تنه :
دلیل دیگر دیر نشستن کودک ، ضعف عضلات تنه هست. در کودکی که عضلات تنه ضعیف هست ؛ در حالت نشسته روی زمین ، پشتش خمیده و شانه ها و سرش به سمت جلو خم شده اند. و زانوهایش به جای این که روی زمین قرار بگیرند ، بالا آمده اند. او برای خارج شدن از حالت نشسته ، خود را به عقب می اندازد و وقتی روی زمین قرار دارد ، برای نشستن به کمک نیاز دارد . منظور از عضلات تنه ، عضلات شکم ، عضلات پشت و عضلات پهلو هستند.
علاوه بر تمرینات کاردرمانی ، وضعیت ها و پوزیشن هایی که کودک در طول روز به خود می گیرد به تقویت عضلات تنه کمک می کند . در حالت خوابیده به شکم ، نوزادان شروع به استفاده از عضلات صاف کننده یعنی عضلات پشت می کنند که منجر به تقویت عضلات پشت می شود. این ها عضلاتی هستند که به طور معمول در کودکان با تاخیر رشدی یا مبتلا به فلج مغزی ضعیف هستند. پس توصیه می شود برای کودکانی که عضلات آن ها ضعیف است موقعیت هایی را برای قرار گیری کودک به شکم در نظر بگیرید.
عدم هماهنگی مناسب بین عضلات :
علاوه بر دو فاکتور ذکر شده یعنی عضله همسترینگ منعطف و داشتن عضلات تنه ی قوی ، داشتن هماهنگی بین عضلات هم ضروری هست. برای نشستن ، قدرت به تنهایی کافی نیست . برای بهبود کنترل تنه و تعادل، عضلات تنه باید هماهنگ باهم کار کنند. وقتی کودک با کمر صاف می نشینند و حمایت کمی می شود ، حفظ تعادل برای او سخت می شود و هنگامی که او سعی می کند تا تعادل خود را حفظ کند ؛ در این حالت پاسخ تعادلی او بهبود می یابد. کودکی که تعادل ضعیفی دارد ، دلایل محکم برای ترس از افتادن دارد. هدف ، ایجاد اعتماد است و نه ترساندن کودک. پس در انجام تمرینات تعادلی صبور باشید . تمرینات تعادلی ، دشوارتر از آن هستند که به نظر می رسند. آن دسته از تمرینات نشستن که بدون حمایت و با دستان کشیده و چشمان بسته انجام می گیرند ؛ باعث شکل گیری واکنش های تعادلی در کودک گردیده و اعتماد به نفس لازم جهت نشستن به صورت مستقل برای کودک را فراهم می کند.
در ادامه ی این بخش تمریناتی قرار گرفته اند که به بهتر شدن قدرت و تعادل عضلات تنه کمک می کنند.
انواع نشستن در کودکان :
در این مبحث انواع تشستن را معرفی کرده و پوزیشن های آن ها را توضیح می دهیم . ابتدا نشستن های ساده تر که نیازمند نیروی عضلانی کمتری هستند را برای شما توضیح داده و به تدریج انواع نشستن ها ی که برای برخی کودکان مشکل هست را شرح خواهیم داد.
نشستن حلقه ای :
نشستن حلقه ای یکی از انواع نشستن های راحت برای کودک محسوب می شود. برای شروع تمرینات نشستن از این نوع نشستن استفاده کنید.
برای نشستن حلقه ای پاهای کودک را در حالت از هم باز شده – مفصل ران به بیرون چرخیده – و زانوها را اندکی خم شده قرار دهید و تشکیل حلقه دهید. این کار سطح اتکای وسیعی را برای او فراهم می کند و راست نگه داشتن تنه را برای او آسان تر می کند.
نشستن به حالت دو زانو :
نشستن روی زمین به حالت دو زانو ، بر روی پاشنه ها یکی از از انواع نشستن های کودکان هست . این نوع نشستن برخی عضلات را که برای عملکرد صحیح آن ها لازم هست را تحت کشش قرار می دهد. اما این نوع نشستن یک مشکل دارد و آن این است که این نوع نشستن در برخی کودکان تبدیل به نشستن W می گردد که یک نوع نشستن مضر برای کودکان محسوب می شود.
نشستن W ( نشستن قورباغه ای ) :
نشستن به صورت W به دلیل اینکه نیازمند نیروی عضلانی کمتری است ، یکی از شایع ترین حالات نشستن در کودکانی هست که می خواهند به صورت مستقل بنشینند. در این حالت بیشتر وزن بدن بر روی باسن وارد شده و پاها به داخل می چرخند – کودکانی که به صورت طولانی مدت به این حالت قرار می گیرند ، هنگام راه رفتن پاهای خود را به سمت داخل می چرخانند . پس توصیه می شود که از نشستن کودک به صورت W به مدت طولانی جلوگیری کنید. وقتی نشستن به صورت W ، عادت می شود ؛ تغییر آن غیر ممکن می شود.
نشستن به حالت چهار زانو :
نشستن چهار زانو یکی از امن ترین و بهترین حالات نشستن در کودکان می باشد و باعث وارد شدن فشار طبیعی به مفاصل ران شده و عضلات سمت داخل ران را می کشد. برای کودکان CP نشستن به حالت چهار زانو از نشستن با پاهای دراز شده آسان تر است. ولی نشستن چهار زانو یک اشکال دارد و آن این است که قرار گرفتن در این وضعیت و خارج شدن از آن دشوار است و بسیاری از کودکان برای انجام آن به کمک نیاز دارند.
نشستن با دراز کردن پاها :
همان گونه که بیان گردید ، این نوع نشستن یکی از نشستن های سخت برای کودکان با مشکلات حرکتی هست . به ویژه در کودکانی که عضله همسترینگ آن ها کوتاه است. کوتاهی عضله همسترینگ در این کودکان باعث افتادن رو به عقب در این حالت می شود.
تمرینات کاردرمانی برای نشستن کودک :
در ادامه تمریناتی که باعث تسهیل نشستن در کودکان می شود را خدمت شما آموزش می دهیم. همان گونه که بیان گردید ، برای نشستن صحیح داشتن عضلات تنه ی قوی وهماهنگی این عضلات باهم وداشتن عضله همسترینگ منعطف ضروری هست .
تمرینات تقویت عضلات برای نشستن کودک :
برای این که عضله تقویت گردد باید کودک به صورت فعالانه و با انجام فعالیت ها ی روزمره آن ها را تقویت کند . درطی روند طبیعی رشد کودک از بدو تولد با انجام بازی به تقویت عضلات خویش می پردازد . مثلا هنگامی که نوزاد به پشت قرار گرفته و پاهای خود را بالا آورده و با آن ها بازی می کند ؛ به تقویت عضلات خویش می پردازد. یا هنگامی که او به شکم قرار گرفته و سر و گردن خود را برای نگاه کردن به اشیا و اطراف بالا می آورد – یا هنگامی که از حالت رو به شکم به حالت رو به پشت غلت می زند_ یا بر عکس – در واقع این ها مثال هایی از تقویت عضلات توسط خود نوزاد با انجام فعالیت های روزمره و انجام بازی هست.
بتابراین مهم هست که کودک را در وضعیت هایی قرار داد تا مجبور شود از همه ی عضلات خود استفاده کند. بنابراین پوزیشن دهی مناسب و تغییر متناوب این پوزیشن ها ضروری هست. به ویژه برای کودکانی که خودشان به سختی فعالیتی را انجام می دهند. به عنوان مثال، موقعیت هایی را برای قرار گیری رو به پشت و سپس رو به شکم و رو به پهلو و حالت خرگوشی در نظر بگیرید. و به هیچ عنوان کودک را در یک وضعیت خاص قرار ندهید. متاسفانه در اکثر والدین دیده شده که کودک را در حالت خوابیده به پشت رها می کنند ؛ که این یکی از عامل های دفورمیتی و کانترکچر مفاصل هست.
یکی دیگر از موضوعاتی که برای تحرک کودک اهمیت دارد ؛ داشتن انگیزه ی کافی جهت مشارکت در فعالیت های روزمره هست. این جا هست که نقش بازی مطرح می شود. در واقع باید کودک را تشویق نمود تا به صورت مستقل تحرک داشته و به کاوش محیط بپردازد.
علاوه بر این ها ؛ در ادامه تمرینات کاردرمانی آورده شده که به صورت هدفمند برای تقویت عضلات تنه برای نشستن کودک بسیار موثر و مهم هستند. نکته ای که اهمیت دارد ؛ انجام این فعالیت ها توسط خود کودک است و ما باید به صورت مختصر و در ابتدا کودک راحمایت کنیم. و بعد از پیشرفت کودک در انجام تمرینات ؛ اجازه دهید او خودش تا حد ممکن تمرینات را انجام دهد؛ تا به تدریج در انجام مهارت های حرکتی، مستقل گردد.
تمرین دراز و نشست و تقویت عضلات شکم :
کودک را به پشت روی وج قرار دهید – پاهای کودک را بین پاهای خود ثابت کنید- از شانه های کودک گرفته و کودک را کمک کنید بالا بیاید.
دقت داشته باشید که کودک در انجام این تمرین مشارکت فعالی داشته باشد – هم در هنگام بالاآمدن و هم هنگام پائین رفتن تمرین را به آهستگی انجام دهید.
برای سخت تر کردن تمرین ، وج را از پشت کودک بردارید.
پل زدن و تقویت عضلات پشت :
کودک را به پشت بر روی زمین قرار دهید- زانوهای او را خم کنید به طوری که کف پاهای وی چسبیده به زمین قرار گیرند – پاهای کودک را ثابت کنید و او را تشویق کنید به آرامی شکم خود را بالا آورده و دوباره پائین برده و کمر خود را روی زمین قرار دهد.
قرار گرفتن به شکم روی وج و تقویت عضلات پشت :
کودک را به شکم در حالتی که قسمت بیشتر تنه بیرون از وج باشد ؛ روی وج قرار دهید . دستهای کودک را در کنار تنه قرار دهید – با ثابت کردن باسن از او بخواهید که سر خود را به آرامی بالا آورده و دوباره پائین ببرد.
قرار گرفتن بر روی توپ CP و تقویت عضلات پشت :
کودک را به شکم بر روی توپ CP قرار دهید – دستهای او را در کنار تنه قرار دهید – با گرفتن باسن کودک و فشار دادن ؛ او را کمک کنید سرش را بالا آورده و دوباره به پائین حرکت دهد.
به پهلو چرخیدن و تقویت عضلات پهلو :
کودک را به پشت بر روی زمین قرار دهید – با گرفتن پاهای کودک او را کمک کنید به یک سمت بچرخد و دوباره به حالت قبلی برگردد.
آموزش تمرینات کاردرمانی برای نشستن کودکان :
بعد از اینکه عضلات تنه ی کودک به نحو موثری تقویت شد ؛ جهت هماهنگی عضلات و درگیر کردن این عضلات در عملکردهای روزمره از تمرینات نشستن استفاده می کنیم . برای این منظور از انواع نشستن استفاده خواهیم کرد که ادامه بیان می گردد.
نشستن به صورت حلقه ای با حمایت از قفسه سینه :
روی زمین با پاهای باز شده قرار بگیرید و کودک را بین پاهای خود و به صورت حلقه ای بنشانید. با یک دست قفسه سینه را حمایت کنید و او را تشویق کنید تا تنه خود را صاف کنید.
نشستن بر روی یک نیمکت :
کودک را در حالتی که کف پاهایش بر روی زمین قرار گرفته بر روی یک نیمکت بنشانید – برای سخت تر کردن تمرین و افزایش مهارت کودک ، او را به عقب بکشید تا پاهای او از روی زمین جدا شوند.
نشستن به حالت چهار زانو و توپ بازی :
کودک را به حالت چهارزانو بنشانید – در جلوی کودک توپی را قرار دهید و از او بخواهید آن را گرفته و به سمت جلو پرتاب کند.
برهم زدن تعادل در وضعیت نشسته به حالت چهار زانو :
کودک را در حالت چهارزانو بنشانید – دست خود را بر روی سینه ی کودک قرار دهید و اورا به سمت عقب هل دهید – کودک را تشویق کنید با باز کردن دستهای خود تعادلش را حفظ کند.
نشستن با دراز کردن پاها :
کودک را در وضعیت نشستن با دراز کردن پاها به دیوار نکیه دهید – با پیشرفت کودک ، وی را بدون تکیه بر دیوار بر سطح زمین با پاهای دراز شده قرار دهید- این تمرین برای کودکانی که عضله همسترینگ آن ها کوتاه است یک تمرین مناسب محسوب می شود و به مرور باعث کشش این عضلات خواهد شد.
در کودکانی که این نوع نشستن برای آن ها سخت هست و به عقب می افتند ؛ پیشنهاد می شود که وزنه هایی را به پارچه یا حوله بپیچید و روی ساق های او قرار دهید. یا از وزنه ها با کیسه های شن استفاده کنید.
نشستن روی تیلت برد و تحریک به جلو عقب :
کودک را به حالت چهارزانو یا حلقه ای بر روی تیلت برد قرار دهید – با تکان دادن تیلت برد به جلو وعقب تعادل کودک را بر هم بزنید- در ابتدا به کودک اجازه دهید از لبه های تیلت برد بگیرد.
نشستن روی تیلت برد و تحریک به چپ و راست :
مطابق تمرین قبلی کودک را روی تیلت برد قرار دهید – با تکان دادن تیلت برد به طرفین تعادل کودک را برهم بزنید – با پیشرفت کودک او را تشویق کنید با باز کردن دستهایش تعادلش را حفظ کند.
نشستن بر روی وج و تسهیل نشستن:
توصیه های کاردرمانی برای نشستن کودک :
سعی گردید تمرینات کاردرمانی برای نشستن کودک به شکل ساده و روان جهت انجام شما والدین گرامی جهت کاردرمانی در منزل بیان گردد. اگر هر جای این مقاله برای شما مبهم بود و یا هرگونه سوال در مورد کاردرمانی کودک خود داشتید از طریق راه های ارتباطی با سایت تلویزیون کاردرمانی با ما مطرح کنید. با افتخار پاسخگو خواهیم بود.
این مقاله از مجموعه آموزش کاردرمانی برای کودکان با مشکلات حرکتی انتخاب شده بود. این مجموعه به صورت فیلم آموزش کاردرمانی و شامل ۳۵۰ تمرین کاربردی برای شما والدین گرامی تهیه شده است ؛ تمرینات این مجموعه به گونه ای هست که برای انجام آن ها نیاز به هیچ دانش کلینیکی نخواهید داشت. و برای انواع کودکان با مشکلات حرکتی و به ویژه کودکان فلج مغزی می تواند مفید باشد. برای تهیه ی این بسته ی آموزسی بر روی تصویر زیر کلیک نمایید.
