کاردرمانی در کودکان سندروم داون می تواند نقش کلیدی در استقلال و بهبود کیفیت زندگی این کودکان ایفا کند. کودکان سندروم داون کودکان دوست داشتنی و مهربان هستند ولی وجود یک کروموزوم اضافی در این کودکان می تواند بر رشد جسمی و ذهنی آن ها تاثیر بگذارد و انجام وظایف روزانه را برای این کودکان مشکل کند.
خدمات کاردرمانی می تواند توانایی این کودکان را برای شرکت در فعالیت های روزمره زندگی افزایش دهد.
در طی این مقاله از سایت تلویزیون کاردرمانی به ویژگی ها و مشکلات کودکان سندروم داون پرداخته و تمرینات کاردرمانی جسمی و ذهنی را برای به استقلال رساندن این کودکان به زبان علمی و ساده بیان خواهیم کرد. تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
ویژگی کودکان سندروم داون:
سندرم داون یک اختلال ژنتیکی است و زمانی ایجاد می‌شود که تقسیم سلولی غیرطبیعی منجر به یک کروموزم اضافی از کروموزوم ۲۱ شود.
سندروم داون تقریباً یک مورد از هر ۸۰۰ تولد در سراسر جهان را تحت تأثیر قرار می دهد. سندرم داون وضعیتی است که در بدو تولد وجود دارد و رشد فیزیکی و ذهنی بدن را تحت تاثیر قرار می دهد.
این سندروم عمدتاً در دوران کودکی و به راحتی با ویژگی ظاهری خاص خود تشخیص داده می‌شود.
در حالی که هیچ دو کودک مبتلا به سندرم داون دقیقاً شبیه هم نیستند، اما برخی از ویژگی های فیزیکی مشترک را با هم دارند. نوزادان مبتلا به سندرم داون ویژگی های صورت مشابه و تون عضلانی کمتری دارند و معمولاً کمی دیرتر از سایر کودکان راه رفتن و صحبت کردن را یاد می گیرند.
کودکان مبتلا به سندرم داون اغلب مشکلات یادگیری دارند که بر عملکرد او در خانه، مدرسه و اجتماع تأثیر می گذارد. سطح ناتوانی های یادگیری در سندروم داون به وضعیت کودک بستگی دارد که از عمیق تا خفیف متغیر است.
برخی از کودکان سندروم داون دارای عوارض پزشکی هستند و به مداخلات زیادی نیاز دارند، در حالی که برخی دیگر زندگی سالم با درجات بالایی از استقلال دارند.
بسیاری از کودکان مبتلا به سندرم داون زندگی فعال، سالم و رضایت بخشی داشته و به خوبی در جامعه فعالیت دارند.
درمان سندرم داون:
هیچ دارویی یا درمانی وجود ندارد که بتواند وجود کروموزوم اضافی را از بین ببرد. با این حال، اکنون مشخص شده است که تمرینات توانبخشی و آموزش در زمینه های ذهنی و بازی می تواند به کودکان سندروم داون کمک کند تا در مهارت های زندگی روزمره مستقل شوند.
یکی از رایج ترین خدماتی که می تواند به کاهش مشکلات مربوط به این کودکان کمک کند، کاردرمانی است.
چرا کودکان مبتلا به سندرم داون به کاردرمانی نیاز دارند؟
کودکان مبتلا به سندرم داون معمولاً هم از نظر رشد حرکتی و نیز از نظر رشد ذهنی دچار تاخیر هستند. بنابراین برای بهبود حیطه های رشدی این کودکان هم مداخلات مربوط به کاردرمانی جسمی – حرکتی و هم چنین کاردرمانی ذهنی نیاز است.
یک کاردرمانگر می تواند با ارائه تمرینات درکی – حرکتی، تقویت عضلات، یکپارچگی حسی، توانبخشی شناختی و … به کودک کمک کند تا مهارت های رشدی خود را بهبود دهد و هم چنین با ارائه برنامه های درمانی و مشاوره، به والدین این کودکان کمک می کند.
تمرینات کاردرمانی جسمی – حرکتی برای کودکان سندرم داون:
رشد حرکتی یک مسئله اصلی در رشد هر کودک است. بسیاری از نوزادان و کودکان خردسال مبتلا به سندرم داون به دلیل ویژگی های فیزیکی خاصی که دارند، دیرتر از کودکان معمولی مراحل حرکتی اولیه مانند گردن گرفتن، غلت زدن، نشستن، چهاردست و پا رفتن و ایستادن و راه رفتن را کسب می کنند. اکثر کودکان مبتلا به سندرم داون تا ۱ سالگی نمی‌نشینند یا تا ۲ سالگی راه نمی‌روند.
زمان کسب مراحل حرکتی در میان کودکان سندروم داون نیز می تواند متفاوت باشد؛ به طوری که برخی از آنها در ابتدای رشد خود مراحل حرکتی را کسب می کنند و برخی دیگر در دستیابی به آنها کند هستند.
موانع حرکتی در کودکان سندروم داون:
برخی از موانع حرکتی در کودکان سندروم داون وجود دارند که باعث تاخیر حرکتی در این کودکان می شود. این موانع حرکتی عبارتند از:
· تون عضلانی پایین:
کودکان مبتلا به سندرم داون معمولاً تون عضلانی پایینی دارند که هماهنگی فعالیت های حرکتی درشت و ظریف را دشوار می کند.
· حرکت بیش از حد مفاصل:
مفاصل کودکان سندروم داون شل بوده و ثبات ضعیفی دارند و در نتیجه بیش از حد متحرک هستند. هنگامی که مفاصل کودکان بیش از حد متحرک باشد، استفاده موثر از بازوها و پاها برای انجام کارها برای این کودکان دشوار می شود. کودکان سندروم داون به ویژه دارای تحرک بیش از حد در مفاصل لگن، پاها و شانه های خود هستند.
· ضعف عضلانی:
کودکان سندروم داون به خاطر تون عضلانی پایین و نیز شلی مفاصل، قدرت عضلانی کمتری را نسبت به دیگر کودکان برای انجام فعالیت های روزمره خود دارند.
· دست و پاهای کوتاه:
معمولا کودکان سندروم داون نسبت به دیگر کودکان دست‌ها و پاهای کوتاه‌تر نسبت به تنه، دارند. این وضعیت ممکن است کودکان سندروم داون را در انجام مهارت‌های حرکتی ظریف و درشت و همچنین مهارت‌های مراقبت از خود دچار مشکل کند.
با وجود این موانع حرکتی معمولا بیشتر کودکان سندروم داون به راه رفتن مستقل می رسند. تمرینات کاردرمانی باعث می شوند تا یک کودک زودتر مراحل حرکتی را کسب کند.
تمرینات کاردرمانی با توجه به علائم و وضعیت کودک انتخاب و بر روی او انجام می گیرند. با توجه به این که تمرینات کاردرمانی متنوع هستند؛ این تمرینات را بر اساس مراحل حرکتی کودک دسته بندی کرده ایم. پیشنهاد می شود که با توجه به وضعیت فعلی کودک خود از لینک های زیر برای تسهیل مراحل حرکتی استفاده نمایید.
کاردرمانی برای گردن گرفتن کودک
کاردرمانی برای چهاردست و پا رفتن کودک
کاردرمانی برای ایستادن و راه رفتن کودک
تمرینات کاردرمانی ذهنی برای کودکان سندروم داون:
همان گونه که بیان گردید کودکان سندروم داون در رشد مهارت های ذهنی نیز با تاخیر مواجه هستند. بنابراین این کودکان به کاردرمانی ذهنی نیز نیاز پیدا می کنند. فعالیت‌هایی که در کاردرمانی ذهنی برای کودکان سندروم داون استفاده می‌شود بیشتر به صورت بازی و فعالیت های عملکردی هدفمند است.
چندین رویکرد در کاردرمانی ذهنی وجود دارد که در درمان کودکان سندروم داون استفاده می شود. در ادامه آن ها را مرور کرده و تمرینات هر کدام را به صورت کاربردی بیان می کنیم.
یکپارچگی حسی در کودکان سندروم داون:
کودکان مبتلا به سندرم داون اغلب در پردازش اطلاعات حسی دریافتی از محیط اطراف خود برای ایجاد پاسخ های مناسب مشکل دارند.
کودکان مبتلا به سندرم داون ممکن است مشکلات حسی مانند مشکلات لمسی، حس عمقی، وستبولار – تعادل داشته باشند. تمرینات رویکرد یکپارچگی حسی برای درمان مسائل حسی این کودکان می تواند استفاده شود.
چند مورد از تمرینات ساده بر اساس اصول یکپارچگی حسی:
- تاب درمانی
- چرخیدن
- پریدن روی ترامپولین
- ماساژ کف پاها
- ماساژ موها در خلاف جهت رویش آن ها
- جویدن آدامس یا پاستیل
- نوشیدن مایع به وسیله نی
- ایستادن بر روی تخته تعادب
- عبور از موانع
- ایستادن بر روی تخته تعادل و بازی پرتاب کردن و گرفتن توپ
مهارت های حرکتی ظریف در کودکان سندروم داون:
تون عضلانی پایین و رباط‌های شل در مفاصل کودکان سندروم داون باعث می شوند تا مهارت های دست ورزی و انجام حرکات ظریف در این کودکان ضعیف باشد.
هم چنین کودکان مبتلا به سندرم داون به دلیل مشکلات رشد شناختی و عصبی و نیز به خاطر کوتاهی انگشتان، تسلط کمی بر فعالیت های حرکتی ظریف دارند.
چند مورد از فعالیت های حرکتی ظریف سرگرم کننده:
- جابه کردن حبوبات از یک ظرف به ظرف دیگر
- کشیدن و گلوله کردن خمیر
- مچاله کردن و پاره کردن کاغذ
- برش کاغذ با قیچی و چسباندن آن
- بازی نخ و مهره
- طناب کشی با سکه
توجه و تمرکز در کودکان سندروم داون:
یکی دیگر از حیطه هایی که کودکان سندروم داون مشکل دارند؛ توجه و تمرکز است. اگر تمرکز کردن کودک بر روی یک فعالیت برای مدت زمان طولانی سخت باشد، در محیط کلاس درس با مشکل روبرو خواهد شد.
کودکان مبتلا به سندرم داون اغلب در مهارت‌های تمرکز و توجه مشکل دارند. می توان با برخی فعالیت های ساده توجه و تمرکز او را بهبود بخشید.
چند تمرین ساده برای بهبود توجه و تمرکز در کودکان سندروم داون:
- پرتاب کردن توپ به سمت اهداف
- زدن توپ به دیوار و گرفتن آن
- بازی گرفتن و پرتاب کردن توپ با یک نفر دیگر
- تعقیب نور لیزر یا چراغ قوه در یک اتاق تاریک
- وصل کردن دو نقطه به هم بر روی کاغذ
رفتار درمانی در کودکان سندروم داون:
کودکان مبتلا به سندرم داون ممکن است لجبازی و خودبزرگ بینی نشان دهند. آنها از طریق عصبانیت از انجام برخی فعالیت ها اجتناب می کنند.
برای کاهش مشکلات رفتاری آن ها تکنیک های رفتاری مانند تقویت مثبت یا منفی را می توان به کار برد.
فعالیت های روزمره زندگی (ADL) در کودکان سندروم داون:
ممکن است کودکان مبتلا به سندرم داون برای انجام کارهای روزمره به والدین وابسته باشند. فعالیت هایی که سایر کودکان ممکن است به طور طبیعی انجام دهند مانند استفاده از توالت، لباس پوشیدن و تغذیه می تواند چالش مهمی برای کودکان مبتلا به سندرم داون باشد.
برای کمک به کودک سندروم داون در انجام فعالیت های روزمره در ابتدا باید تشخیص داده شود که او در کدام یک از فعالیت ها مشکل دارد و سپس با استفاده از رویکردهای زنجیره سازی، فعالیت مورد نظر را به اجزای کوچک تر تقسیم کرده و آن را به کودک آموزش داد.
نقش والدین در کاردرمانی کودکان سندروم داون:
هنگامی که والد یک کودک مبتلا به سندرم داون باشید، نگرانی های مربوط به سلامت، رشد مهارت های حرکتی، تعامل اجتماعی با دیگران، صحبت کردن و پاسخ های او در شما وجود خواهد داشت.
علاوه بر این که جلسات کاردرمانی می تواند به کودک سندروم داون در بهبود مهارت های رشدی کمک کند ولی بدون انجام آموزش ها در منزل نمی توان به اهداف درمانی زیادی دست پیدا کرد.
به خاطر این که والدین زمان های زیادی را با کودک در تعامل هستند، اصلی ترین نقش را در رشد این کودکان دارند. بنابراین، والدین می توانند کارهای زیادی برای کمک به فرزندان خود انجام دهند. بسیاری از مهارت های پیش از گفتار و پیش از دبستان به بهترین وجه در محیط خانه قابل آموزش هستند.
بنابراین توصیه می شود والدین تا جایی که می توانند اطلاعات خود را در مورد نقاط قوت و ضعف کودک خود بالا برده و با یادگیری تمرینات و تکنیک های کاردرمانی به کودک خود کمک کنند.
نکاتی برای والدین دارای فرزند سندرم داون:
نمی توان خود سندروم داون را تغیر داد، اما عوارض پزشکی مرتبط با سندرم داون قابل درمان و مدیریت است. در درمان سندرم داون مهم است که تفاوت های فردی و نیازهای او را در نظر داشته باشید.
بنابراین، برای والدین بسیار مهم است که اصول مهارت های فرزندپروری خوب را برای رسیدگی به یک کودک خاص درک کنند. در ادامه به چند نکته مهم برای والدین اشاره می کنیم.
واقعیت را بپذیرید:
واقعیت را همانطور که هست بپذیرید. فرزند شما ناتوانی دارد – ممکن است جسمی یا یادگیری یا هر چیز دیگری باشد. اما به این معنا نیست که او سربار جامعه است. پذیرش واقعیت شما را قادر می سازد تا به یک اقدام بهتر و دقیق برسید. هرگز این واقعیت را پنهان نکنید، این هرگز مایه شرمساری نیست.
صبور باشید و اعتقاد و تعهد را حفظ کنید. سال ها طول می کشد تا کودک را بزرگ کنید. این یک فرآیند مداوم است، بنابراین از تک تک لحظات لذت ببرید. به همه گوش دهید، همه چیز را امتحان کنید اما تصمیم نهایی را خودتان بگیرید.
عشق ورزیدن و دوست داشته شدن را بیاموزید:
کودکان بی گناه هستند و خواستار عشق خالص هستند. اگر فرزندتان را دوست نداشته باشید، او هرگز خودش را دوست نخواهد داشت. زمان با کیفیتی را با کودک خود بگذرانید.
مثبت باشید:
کودکان مبتلا به سندرم داون جزئی از این دنیا هستند و می توانند هر کاری را انجام دهند. فقط نیاز به حمایت والدین دارند. پس مثبت باشید و تمام تلاش خود را برای این بچه ها انجام دهید.
به خاطر داشته باشید که برخی از افراد سندروم داون در بازیگری مانند کریس بورک، تامی جسوپ، لورن پاتر در فیلم‌های هالیوود خود را ثابت کرده‌اند.
او را به طور فعال درگیر کنید:
او را در یک کار روزمره مشارکت دهید. در ابتدا او را بیشتر حمایت کنید و به تدریج و با پیشرفت کودک حمایت خود را کاهش دهید.
استعدادها را شناسایی کرده و آن را رشد دهید.
نقاط قوت کودک خود را شناسایی کرده و او را تشویق کنید تا آن ها را رشد دهد. به یاد داشته باشید که هر کودکی دارای استعدادها و توانایی های خود است. شناسایی استعدادها دشوار اما ضروری است.
استرس خود را پنهان کنید.
یاد بگیرید فشار و استرس خود را پنهان کنید. هرگز اجازه ندهید کودک احساس کند که والدین دچار مشکل عمیقی هستند. مطمئن باشید که هیچ کس نمی تواند به اندازه شما برای رفاه او تلاش کند، پس خونسرد باشید و همیشه برای او انرژی داشته باشید.
هرگز تسلیم نشوید.
منابع:
3 دیدگاه دربارهٔ «کاردرمانی در کودکان سندروم داون»
سلام ممنونم عالی توضیح دادید لطف کردید انشالله خیر ببینید من خیلی وقته دنبال همچین سایتی بودم.
سلام و عرض احترام
خیلی ممنون از لطف و محبت شما
سپاس و درود از مهرتان